هدف گذاری در زندگی همیشه به عنوان یک راه برای رسیدن به موفقیت معرفی شده است؛ اما حقیقت این است که بیشتر توصیه‌هایی که در این باره می‌شنویم، بارها تکرار شده‌اند. جملاتی مانند «هدف‌های بزرگ داشته باشید» یا «SMART باشید» یا محتواهای بی‌شماری که از آموزش هدف گذاری در صفحات مجازی می‌بینیم. این جملات شاید الهام‌بخش باشند، اما دیگر کافی نیستند. برای کارآمد بودن واقعی هدف گذاری، باید فراتر از کلیشه‌های موجود برویم و از تجربه‌های واقعی کمتر شناخته شده استفاده کنیم.
در این مقاله تلاش می‌کنیم تا تصویری تازه و کاربردی از هدف گذاری در زندگی ارائه دهیم تا بتوانید از آن در محیط‌های کاری و حتی زندگی فردی‌تان استفاده کنید.
هدف گذاری در زندگی چیست؟
هدف گذاری در زندگی یعنی تعیین مقصد روشن و مشخص برای سیاست‌های سازمانی یا تصمیمات فردی. این فرآیند کمک می‌کند تا انرژی و منابع محدودمان را در یک مسیر متمرکز کنیم و اقدامات لازم برای رسیدن به موفقیت را بدانیم.
هدف گذاری در زندگی تصمیم‌گیری لحظه‌ای نیست، بلکه ترکیبی از شناخت، انتخاب و تعهد است. وقتی هدفی تعیین می‌کنیم، یعنی تعهد داده‌ایم که بخشی از آینده خود را براساس آن شکل دهیم.
اصول هدف گذاری در زندگی
برای اینکه هدف گذاری مؤثر باشد و در حد شعار و حرف باقی نماند، باید بر پایه یک سری اصول دقیق انجام شود. بسیاری از شکست‌ها در رسیدن به اهداف به این دلیل است که مرحله طراحی آنها به درستی انجام نشده.
برای هدف گذاری در زندگی نیاز دارید تا ذهنیت خود را تغییر دهید. هدف گذاری با برنامه‌ریزی فرق دارد و نباید پس از آن انتظار رسیدن به نتیجه را داشته باشید. در ادامه اصول مهم و کلیدی هدف گذاری در زندگی که کمتر به آن پرداخته شده را توضیح خواهیم داد.
هدف گذاری لایه‌ای (Nested goals)
بسیاری از مدیران فقط یک هدف کلی برای سازمان یا تیم خود تعریف می‌کنند، در حالی که موفقیت در عمل نیازمند تقسیم آن به لایه‌های مختلف است:
- لایه چشم‌انداز (Visionary goals): در این مدل هدف گذاری، اهدافی که چشم‌انداز کلی را مشخص می کنند را تعیین می‌کنیم. مثلا: تبدیل شدن به یک برند قطعات خودرو در بازار داخلی.
- لایه میانی (Strategic goals): این اهداف، مسیر رسیدن به هدف چشم‌انداز را نشان می‌دهند. برای مثال: افزایش بودجه مارکتینگ تا سقف ۲۰ درصد.
- لایه‌های عملیاتی (Tactical goals): در این لایه، قدم‌های کوچک و قابل اجرا مشخص می‌شوند. مانند: ایجاد کمپین‌های تبلیغاتی در گوگل ادز.
این اقدام به شما کمک می‌کند تا یک تصویر کلی در ذهن داشته باشید و برنامه‌ها و قدم‌های کوچک برای آن را فراموش نکنید.
هدف گذاری معکوس
این عبارت را از برنامه‌ریزی معکوس برداشته‌ایم؛ چون دقیقا مشابه همان فرایند است. برای اینکه در هدفگذاری گیج نشوید و راه را گم نکنید، می‌توانید از روش برنامه‌ریزی معکوس برای هدف گذاری در زندگی استفاده نمایید.
در این روش شما به جای اینکه از اول شروع کنید و به نتیجه برسید، ابتدا نتیجه را می‌نویسید و سپس پله به پله از آن عقب می‌آیید.
فرض کنید قصد دارید تا در سال آینده سهمی از بازار واردات قطعات موبایل داشته باشید. روند هدف گذاری معکوس در اینجا به این شکل است:
- کسب سهم ۱۵ درصدی از بازار قطعات موبایل
- تقویت شبکه‌های وارداتی
- قرارداد با تامین کننده
- شناخت بازار هدف
- افزایش ظرفیت واردات
- افزایش نیروها
- افزایش سرمایه‌گذاری
البته این یک مثال ساده بود و شما برای اهداف بزرگ خودتان باید دقیق‌تر از این‌ها اهداف را مشخص کنید. این روش باعث می‌شود تصویر کلی بعد از مدتی تار و مبهم نشود.
هدفگذاری انعطاف‌پذیر
بسیاری از کسب و کارها با تغییر شرایط بازار یا اضافه شدن رقیبان بیشتر، دچار بحران می‌شوند؛ چون اهدافشان ثابت و سختگیرانه طراحی شده و قابلیت تغییر ندارند. این در حالی است که بازار امروز به شدت رقابتی و ناپایدار شده است. هدف گذاری انعطاف‌پذیر به مدیران امکان میدهد تا مسیر را بدون از دست دادن انگیزه تغییر دهند.
برای مثال، اگر KPI برای تیم فروش ۲۰۰۰ مشتری جدید گذاشته شود و به هر دلیلی کشور تعطیل شود و اهداف به نتیجه نرسند، هم سرخوردگی تیم فروش بیشتر می‌شود و هم مدیران انگیزه خود را از دست می‌دهند. اما اگر هدف را به «افزایش پایدار مشتریان با استفاده از شرایط موجود» قرار بدهید، با تغییر شرایط، آمادگی لازم برای تغییر را خواهید داشت.
هدفگذاری مبتنی بر شاخص‌های پیش رو (Leading indicators)
بیشتر کسب و کارها اهداف خود را براساس نتیجه‌های نهایی (Lagging indicators) می‌سنجند؛ مثل درآمد یا سود خالص ماهانه. اما شاخص‌های پیش روی شما می‌توانند مسیر مشخص و لحظه‌ای را نشان دهند.
برای مثال به جای تمرکز صرف روی «فروش آخر سال»، شاخص‌های پیش رو مثل «تعداد جلسات فروش موفق در هفته» یا «نرخ تبدیل کاربران شبکه‌های اجتماعی به مشتری» را بررسی کنید.
این فرایند باعث می‌شود مسیر خود به سمت هدف را به طور منظم و دقیق بررسی کنید و ایرادات اجرایی را برطرف سازید.
هدف گذاری هدفمند
بسیاری از اهداف، بر روی سودآوری یا اعداد و ارقام تمرکز می‌کنند؛ اما تجربه نشان داده که این مدل هدف گذاری در بلند مدت به فرسودگی تیم‌ها و بی‌انگیزه شدن نیروها منجر می‌شود. دلیل آن هم مشخص است: اعداد به تنهایی کافی نیستند؛ انسان‌ها دنبال معنا، هویت و ارزش هستند. با هدف گذاری هدفمند، افراد تیم شما تنها برای سود مادی کار نمی‌کنند، بلکه برای ارزش‌های بالاتری کار می‌کنند.
برای مثال اگر یک سازمان هدف خود را نوآوری بگذارد و تنها به دنبال راه‌های کسب درآمد و سود بیشتر از آن باشد، به احتمال زیاد به نتیجه دلخواه نخواهد رسید. ولی اگر هدف را «قرار دادن ۱۵ درصد از سود سالیانه برای نوآوری و آموزش کارکنان» بگذارد، شاید نتیجه زودهنگام به دست نیاورد ولی در بلند مدت علاوه بر نوآوری، یک تیم منسجم و هوشمند خواهید داشت.
به طور کلی هدف گذاری هدفمند پلی است میان دستاوردهای اقتصادی و ارزش‌های انسانی.
اهمیت و مزیت‌های هدف گذاری در زندگی
هدفگذاری تنها یک ابزار برای مدیریت نیست؛ بلکه یک فرهنگ و زیربنای سازمان‌ها برای حرکت به سمت آینده است. این فرایند اگر به درستی و اصولی انجام بگیرد، می‌تواند مجموعه‌ای از مزیت‌‌ها برای سازمان‌ها و کسب و کارها داشته باشد.
از مهم‌ترین مزیت‌های هدف گذاری در زندگی، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تمرکز منابع و انرژی: منابع مالی، انسانی و زمانی محدود هستند. با یک هدفگذاری درست و متمرکز می‌توان از پراکندگی و هدر رفتن منابع جلوگیری کرد.
- امکان سنجش پیشرفت: بدون داشتن هدف، نمی‌توان برداشت دقیقی از موفقیت یا شکست داشت. با هدفگذاری دقیق می‌توان مشخص کرد که تا چه حد پیش رفته‌اید یا چه قدر از مسیرتان مانده.
- هماهنگی تیم: وقتی کل سازمان یک هدف مشترک داشته باشند، همکاری افزایش پیدا می‌کند و کل تیم را در یک مسیر قرار میدهد.
- کاهش سردرگمی و ابهام: اهداف روشن، مانند یک نقشه راه عمل می‌کنند و تصمیم‌گیری را سریع و راحت‌تر می‌کند؛ همچنین باعث شفاف‌تر شد دید اعضای تیم می‌شود.
- تقویت اعتمادسازی: شرکتی که اهداف مشخصی داشته باشد، برای مشتریان و اعضای خود قابل اعتمادتر است. برای مشتریان نشان دهنده جدیت و تلاش سازمان و برای کارمندان نشان از داشتن آینده دارد.
- انعطاف‌پذیری در شرایط بحران: هدف گذاری اصولی به شرکت کمک می‌کند تا در شرایط بحرانی نیز تصمیمات به مراتب بهتری بگیرد. با داشت هدفگذاری دقیق، می‌توانید حتی با تغییر رویکرد هم به آن دست پیدا کنید.
شرکت‌های بزرگ هدفگذاری را به عنوان یک سیاست‌گذاری نگاه می‌کنند و می‌دانند که این فرایند برای کسب نتایج و ساخت فرهنگ اصولی در بلند مدت است.
اشتباهات رایج در هدف گذاری
با وجود اهمیت بالای هدف گذاری در زندگی و روش‌های ارائه شده برای آن، هنوز برخی از شرکت‌ها در اجرای آن دچار اشتباهات بزرگی می‌شوند.
برخی از این اشتباهات رایج عبارت‌اند از:
- کلی‌گویی: جملاتی مانند «می‌خواهیم به موفقیت برسیم» یا «قرار است درآمد را افزایش دهیم» ارزش اجرایی ندارند.
- نداشتن زمان‌بندی: هدف بدون تعیین زمان برای آن، اهمیت آن را کاهش میدهد.
- بی توجهی به شاخص‌های پیش رو: وقتی فقط نتایج نهایی را نگاه کنیم، نمی‌توانیم ایرادات اجرایی را اصلاح کنیم.
- سختگیرانه بودن بیش از حد: اهدافی که انعطاف نداشته باشند، در مقابله با تغییرات شرایط شکست می‌خورند.
- نبود بازخورد مستمر: بدون بازبینی و اصلاح دوره‌ای، اهداف به سرعت به انحراف کشیده می‌شوند.
- نداشتن ارزش‌های سازمانی: هدفی که تنها به فکر سود باشد و ارزش‌های مخصوص هر سازمان را در خود نداشته باشد، به مرور از بین می‌رود.
- تعدد بیش از حد اهداف: زمانی که همه چیز مهم باشد، هیچ چیز اهمیت پیدا نمی‌کند. تمرکز بر چند هدف کلیدی، بهتر از ده هدف پراکنده است.
سخن پایانی
هدف گذاری دیگر یک حرف تئوریک نیست که در کلاس‌های مدیریتی آموزش داده شود؛ بلکه یک فرهنگ و استراتژی است برای حرکت به سمت آینده. این فرایند به سازمان‌ها کمک می‌کند تا مقصد خود را بدانند و مسیر پیشرفت را بهتر بررسی کنند. اصول هدفگذاری مانند، هدفگذاری لایه‌ای، معکوس و ارزش محور دیدگاه اعضا را روشن می‌کند و درک آنها را از حضور در تیم و سازمان شما شفاف‌تر می‌سازد. همچنین با هدفگذاری دقیق می‌توانیم به خواسته‌های بزرگتر خود دست پیدا کنیم. اما باید ابتدا این قدم‌های کوچک را برداریم.
یادتان باشد که هدف گذاری در زندگی ترکیبی از هنر و علم است؛ علم شناخت دقیق مسیر و هنر مدیریت انگیزه‌ها و اهداف افراد.